شروط ازدواج دوران قاجار

شروط ازدواج دوران قاجار

مرحوم دکتر حسن حبیبی در کتاب جامعه شناسی حقوقی توصیف و تحلیلی از جنبه های مختلف عقد نامه های قدیمی انجام داده اند، که در بخشی نیز شروط ازدواج دوران قاجار را در این کتاب آورده اند. این شروط  از نظر حقوقی ،جامعه شناسی و ادبی خواندنی هستند. شروط مذکور به چند دسته تقسیم می شوند.

• شرط باکره بودن زوجه

• شروط مربوط به اختیار بلد و مکان زندگی

• شروط مربوط به سفر و ترک نفقه

• شروط مربوط به حضور زوجه دیگر زوج و اعلام صریح عدم همزیستی با وی.

• شرط بقای دختر در نزد مادر خود (داماد سرخانه بودن زوج)

• شرط باکره بودن زوجه:

زوجه، بالا خانم بنت مرحوم آقا میرزا علی اکبر کاشانی

زوجه نرجس خانم، بنت عالیشان کربلایی علی محمد بکر است.

و در مواردی نیز اصلاح ثیبه به کار رفته است تا از همان ابتدا ادعای مبنی بر بکر بودن بعدی را رد کند:

نمونه ها:

زوجه سکینه سلطان خانم ثیبه…

زوجه زهرا سلطان خانم … ثیبه…

 شرط اختیار بلد و مکان زندگی در شهر معین:

از دیگر شروط ازدواج دوران قاجار شرط های ضمن عقدی است که اختیار تعیین محل استقرار زوجه را در یک شهر و یا تعیین شهری را که زوجه باید در آن زندگی کند به زوجه داده است.

• شرط شرعی شد که اختیار مکان بلدی با دختر باشد و اگر بخواهند از طهران بیرون ببرند با اذن و رضای دختر باشد.
• – شرط شرعی شد که اختیار بلد با زوجه باشد و بدون اذن او از دارالخلافه به مکان دیگر و بلد دیگر نبرد.
• ملتزم شد علی آقای کدخدا که زوجه مرقومه را بدون اذن و اجازه او از تهران بیرون نبرد به عبارت اخری اختیار بلد با زوجه باشد.
• در برخی از شروط ازدواج قاجار اختیار بلد با زوجه و اسقاط حق زوج دیده می شود
• – تا پنجاه سال اختیار مکان بلداً و داراً با مخدره ی مزبوره می باشد و حق زوج ساقط باشد.
• شرط شرعی شد بر زوج که در ظرف مدت پنجاه سال تمام هلالی اختیار مکان با زوجه مزبوره باشد و حق آقا از حیث مکان ساقط باشد و هر جا که زوجه اختیار کرد زوج مزبور حق انتقال نداشته باشد.
• – در صورتی که زوج مزبور ، زوجه مزبوره را از حال تحریر لغایت پنجاه سال دیگر از این بلد دارالخلافه به بلد دیگر ببرد بدون رضای ایشان زوجه مرقومه خود را مطلقه نماید ولو با توکیل غیر.
• – ایضا شرط شد که اختیار مکان با مخدره مزبوره باشد که یا در خانه یوز باشی ( منزل پدر دختر) بماند و اگر خواست، آقا احمد، زوجه اش را از خانه یوز باشی بیرون ببرد. باید به محل امن و امان ببرد که یور باشی بفهمد و بداند که محل امن است که عرض و ناموس مصون و محفوظ باشد.
• -زوج مزبور ملتزم شرعی شد در عقد خارج که این زوجه را نزد عیال سابقش ننشاند.

• شرط مربوط به سفر و نفقه:

از دیگر شروط ازدواج دوران قاجار شرط های ضمن عقدی است که در مورد سفر و نفقه زوجه می باشد:

• هر گاه زوج به سفر رفت و تا یک سال خرجی نفرستاد زوجه خود وکیل باشد در توکیل غیر که از جانب زوج وکیل نماید که طلاق را جاری نماید.
• در ضمن عقد خارج لازم شرط شد و وکیل نمود زوج مزبور مخدره مزبوره را در مدت سی سال تمام که در صورتی که زوج مزبور سفری اختیار نماید مادامی که خرجی او می رسد بنشیند و هرگاه شش ماه گذشت و خرجی او نرسد مخدره مزبوره حسب الوکاله از جانب زوج مزبور ولو در توکیل مختار است که خود را مطلقه نماید.
• – شرط وکالت شد هر گاه از تاریخ ذیل لغایت 50 سال سفری اختیار کرد هر گاه خرجی زوجه اش به مقدار متعارف از کسوه و نفقه و حق سکنی از برایش می فرستد. با اطلاع جناب آقای شیخ احمد امام جماعت، باید بنشیند و هرگاه تا سه ماه خرجی عیالش نیامد با اطلاع جناب مزبور و مخدره مزبوره ادعا نمود که در این سه ماه نیامده وکیل است مخدره مزبوره که از جانب زوج مزبور، دیگری را وکیل نماید در مطلقه نمودن ایشان و کان وقوع ذلک فی یازدهم شهر ربیع المولود 1316 و خرجی از قرار ماهی سه تومان قرار شد که برساند.

• شرط مربوط به حضور زوجه دیگر زوج و اعلام صریح عدم همزیستی با وی:

از دیگر شروط ازدواج دوران قاجار شرط های ضمن عقدی است که زوجه با همسر اول مرد همزیستی نداشته باشد.

• ” و ایضاً شرط شد در ضمن عقد خارج لازم که از تاریخ فوق الی پنجم یوم دیگر زوجه ی دیگر خود را که والده عبدالمجید باشد مطلقه نماید، در وجود شرایط، که در صورتی که طلاق نداد و یا طلاق داد و رجوع کرد مبلغ یکصد تومان به آقا میرزا عبدالحسین دادنی باشد یعنی وکیل باشد میرزا عبدالحسین که از میرزا محمد حسین خان مبلغ یکصد تومان به خود منتقل نماید.
• (باید یاد اوری کرد که میزا عبدالحسین خان پدر دختر یا زوجه دوم است و میرزا محمد حسین خان هم زوج یا داماد میرزا عبدالحسین است.)
• – شرط وکالت شد از برای مخدره و زوجه ی مزبوره که زوج مزبور اگر رجوع نماید به آن زوجه مطلقه ی خود، در میان عده زوجه ی مزبوره حسب الوکاله از جانب زوج اختیار طلاق خود را داشته باشد.
• – زوج مزبور ملتزم شرعی شد در عقد خارج که این زوجه را در نزد عیال سابقش ننشاند.

شرط بقا دختر نزد مادر خود (داماد سرخانه بودن زوج) :

برخلاف تصور، منتفع داماد سرخانه بودن همیشه زوج نیست بلکه در مواردی نیز خانواده زوجه اند که شرط می کنند زوج نباید زوجه ی خود را از مادرش جدا کند و در واقع بر او شرط می شود که در مدتی معین داماد سرخانه باشد.

” و ایضاٌ شرط شد بر زوج مزبور که در ظرف مدت دو سال تمام از تاریخ قبل دختر را از مادر جدا نکند مگر آنکه خلاف تکلیف شرعی او باشد از حیث ناامنی و اگر ایمن نبود که در نزد مادر باشد جای دیگری بنشاند ولی در نزد سایر عیالات دیگرش نبرد و جدا بنشاند

در مورد شروط ضمن بیشتر بدانیم 

شرط ضمن عقد طلاق شنیدنی

9 ژانویه 20